| با انواع کارآزمايي باليني آشنا شويد. |
Uncontrolled trials (كارآزمايي‌هاي فاقد گروه شاهد)
اين نوع كارآزمايي‌ها، مطالعات باليني هستند كه در آنها درمان‌هاي جديد بدون گروه شاهد مورد مطالعه قرار مي‌گيرند. در نتيجه اطلاعات كمتري نسبت به كارآزمايي‌هاي شاهددار در مورد درمان مورد مطالعه در اختيار قرار مي‌دهند. با وجود، كارآزمايي‌هاي بدون گروه شاهد جزء لاينفكي از ارزيابي درمان‌هاي نوين هستند و به طور ويژه‌اي در مراحل اوليه تحقيقات باليني و توجيه و طرح‌ريزي كارآزمايي‌هاي باليني در مقياس بزرگ‌تر به كار مي‌روند.
Crossover trials (كارآزمايي‌هاي متقاطع):
كارآزمايي‌هاي متقاطع به نحوي طراحي مي‌شوند كه هر كدام از بيماران وارد شده در مطالعه هر دو درمان فعال (مورد بررسي و مقايسه (شاهد)) را در يك دوره زماني خاصي دريافت كنند در بين هر كدام از اين درمان‌ها نيز يك دوره بي درمان (wash out) قرار دارد كه هيچ درماني را دريافت نمي‌كنند. در اين نوع از كارآزمايي‌ها بيماران به عنوان شاهد خود به كار مي‌روند، بنابراين تعداد بيماران كمتري نسبت به طرح موازي جهت بررسي و ارزيابي اثرات مختلف لازم است.
Factorial design (طرح فاكتوريال):
در يك كارآزمايي باليني ممكن است، شرايطي پيش آيد كه دلايل بي خطري يا اثربخشي ماهيت مطالعه ايجاب كند که بيش از يك گروه درماني را با يك گروه شاهد مقايسه كنيم. در اينگونه موارد دو راه حل وجود دارد: اجراي يك كارآزمايي موازي با چند گروه و يا چند كارآزمايي جداگانه جهت بررسي تأثير هر كدام از درمان‌هاي تحت مطالعه؛ راه حل اقتصادي‌تر براي مواجهه با اين مشكل اجراي يك كارآزمايي فاكتوريال است. با استفاده از اين طرح، ارزيابي جداگانه تأثيرات درماني بيش از يك گروه درماني در يك كارآزمايي ممكن مي‌شود. هر چند كه مطالعات فاكتوريال به ظاهر بسيار پر استفاده به نظر مي‌رسند ولي مباحثي وجود دارد كه در طول طرح مطالعه و آناليز آن بايستي لحاظ شوند.
Equivalence trials (كارآزمايي هاي هم ارزي)
كارآزمايي‌هاي باليني اغلب جهت تعيين ارحجيت يك درمان نسبت به ديگري اجرا مي‌شوند. اما گاهي تركيبات دارويي دستخوش تغييراتي در مكانيسم انتشار، فرمولاسيون يا فرآيند ساخت مي‌شوند و گاهي تركيباتي كه از نظر شيميايي تغيير مي‌يابند منجر به تشكيل تركيبات وابسته مي‌شوند؛ بنابراين ممكن است لازم باشد كه تركيب تغيير يافته را با تركيب اصلي (دارو) مقايسه نموده و ثابت كنيم كه كاهشي در اثربخشي يا افزايشي در عوارض جانبي آن ايجاد نشده است. اين قبيل كارآزمايي‌ها تحت عنوان كارآزمايي هاي هم ارزي يا معادل (Equivalence trail) شناخته مي‌شوند.
Cluster randomized trials (كارآزمايي‌هاي خوشه‌اي تصادفي شده):
در حالي كه در كارآزمايي‌هاي مرسوم واحدهاي فردي (افراد) را به گروه‌هاي مختلف درماني به طور تصادفي تقسيم مي‌كنند. در اين نوع از كارآزمايي‌ها گروهي از افراد، يك بيمارستان يا يك جامعه به عنوان واحد تصادفي‌سازي انتخاب مي‌شوند. كارآزمايي‌هاي خوشه‌اي تصادفي شده به طور فزاينده‌اي در زمينه خدمات بهداشتي، ارتقا سلامت و بهداشت عمومي مورد استفاده قرار مي‌گيرند و برتري متدولوژيك اين طرح مطالعه نسبت به كارآزمايي‌هاي تصادفي شده مرسوم در زمينه‌هاي مذكور به اثبات رسيده است. كارآزمايي‌هاي خوشه‌اي تصادفي شده در صورتي كه براي پيامدهاي مشابه بين افراد شباهت زيادي وجود داشته باشد به كار مي‌روند و به طور بالقوه نيازمند تعداد بيشتري از افراد در كارآزمايي هستند و از سوي ديگر نيز توان چنين كارآزمايي‌هاي براي تعين يك تفاوت معني‌دار بسيار پايين‌تر از كارآزمايي‌هاي تصادفي شده مرسوم است.
Multicenter trials (كارآزمايي‌هاي چند مرکزي)
يك مطالعه چند مرکزي مزاياي فراواني نسبت به مطالعات تك مرکزي دارد. براي مثال ورود تعداد بيشتري از بيماران را در مدت زمان كوتاه‌تري به مطالعه ميسر مي‌سازد. نتايج آن تعميم‌پذيرتر و همزمان براي يك جمعيت بزرگ‌تر مي‌باشد. به كارگيري چنين معاملاتي در كارآزمايي‌هايي كه بيماران با تظاهرات يا بيماري‌هاي نادراند قابل تأمل مي‌باشد.
حال دانسته های خود را در زمینه انواع مطالعات بالینی مرور کنید. در این فلش توضیحات مختصری در مورد هر نوع مطالعه آورده شده است. سعی کنید که هر کدام را با عنوان صحیح آن پیوند دهید.